Ekonomi yayını yapan TV’lerde ekonomistlerden ya da döviz satış ofislerindeki uzmanlardan gayri ihtiyari duymuşsunuzdur; “Dolar olması gerekenden değerli” ya da tersi “olması gereken seviyede değil “ söylemlerini. Belki de bazılarınız bunu nasıl biliyorlar diye düşünmüşsünüzdür. İşte bu yazımızda bu konuyla ilgili uluslararası geçerliliği olan bir yönteme değiniyoruz.
Big Mac, uluslararası fast food restoranı Mc Donald's'ın ünlü hamburgeri. 45,4 g'lık 2 dana eti köftesi, 3 parça hamburger ekmeği, özel Big Mac sosu, marul, peynir ve turşudan oluşmaktadır. Ve dünyanın her yerinde aynı standarttadır.
Big Mac, Jim Delligatti tarafından 1967 yılında ilk defa üretilmiş ve Delligatti'nin Uniontown, Pensilvanya' da bulunan Mc Donald's restoranında 45 cente satılmaya başlanmıştır. Big Mac, 1968 yılında Mc Donald's' ın tüm ABD restoranlarında satılmaya başlamış ve dünyada popüler olmuştur.
1986 yılında The Economist dergisi tarafından farklı ülkelerin para birimlerinin birbirine göre oranlarını gözlemlemek için "Big Mac Endeksi" ortaya çıkarılmıştır.
Big Mac Endeksi, The Economist Dergisi'nin Asya editörü Pam Woodall isimli çalışanı tarafından takas teorisini herkes için daha anlaşılabilir kılmak amacıyla ortaya çıkarılmıştır. Oluşturduğu hesaplama sonrası Woodall, ekonomi dünyasına burgernomics terimini sokmuştur. Bütün ülkelerde hamburger ayni olmasına rağmen koşulları gereği her ülkede oluşmuş farklı girdi maliyetlerinin birbirine oranlanmasıyla bulunan endekstir.
Big Mac Endeksi, uluslararası ekonominin en eski temellerinden birine dayanıyor: Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) . Bu teoride 1 doların her ülkede aynı satın alma gücüne sahip olduğu varsayılıyor. Teorinin savunucuları, uzun dönemde her ülkede para birimlerinin alışveriş sepetlerine aynı miktarda mal dolduracak şekilde dengelenmesini bekliyorlar.
Big Mac endeksi, yıllar önce ortaya çıktığında doların satın alma gücündeki değişkenliği göstermeyi hedefliyordu. 1993 yılından itibaren ise dolar karşısındaki diğer para birimlerinin de satın alma gücünün de bir göstergesi olarak değiştirildi.
Alım gücü paritesine göre, döviz kuru üzerinden gerekli ayarlamalar yapıldığında bir malın tüm ülkelerdeki fiyatı aynı olmalıdır. Tersi düşünüldüğünde; iki para birimi arasındaki döviz kuru iki ülke arasındaki fiyatlarla doğru orantılı olmalıdır.
Bu düşüncenin nasıl işlediğini görmek için uluslararası bir dergi olan The Economist düzenli olarak bir malın birçok ülkedeki fiyatlarıyla ilgili bilgi toplar. Bu ürün de MC Donalds Big Mac Menüdür. Buna göre Big Mac fiyatı bir ülkede ne kadar yüksek ise kur da o kadar yüksektir. Örneğin Japonya'da Big Mac 370 yen , Amerika'da 4,79 dolar ise bu iki ülke arasındaki para birimleri oranının da 370/4,79 = 77,24 olması beklenir.
TL'nin ne durumda olduğuna bakarsak; Amerikalıların yediği Big Mac fiyatı; 4,79 dolar. Türkiye'deki fiyat ise 10,25 TL. Bu durumda, endeksin işaret ettiği kur 2,14 olarak karşımıza çıkıyor. Oysa kur endeks tarihine göre 2,65 civarlarında. O halde bu ne demek oluyor? TL, dolar karşısında olması gerekenden %19,1 değersiz demek oluyor.
Turkey
July 2015
Price: $3.87 (Lira 10.25)
Raw index: undervalued by 19.1%
Actual exchange rate: 2.65
Implied exchange rate*: 2.14
Raw index: undervalued by 19.1%
Actual exchange rate: 2.65
Implied exchange rate*: 2.14
Bu yazı habergzt.com'da yayımlanmış olup 8602 defa okunmuştur .
