İkinci Dünya Savaşı sonrasında dünyada barış ve istikrarı sürekli kılmak üzere, güçlü bir uluslararası ekonomik iş birliği sisteminin kurulması yönünde çabalar yoğunlaşmış ve bu çerçevede uluslararası ticareti serbestleştirip artırmak ve kolaylaştırmak içinde yeni kurumların oluşturulması yoluna gidilmiştir
Üye devletlerin birbirleriyle adil ve tam rekabet koşulları altında ticaret yapabilecekleri serbest ve açık bir ticaret sistemi oluşturmak amacıyla 1947 yılında 50’ye yakın ülke temsilcisiHavana’da bir araya gelmiş ve nihayetinde 23 ülke temsilcisi “Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması” (General Agreement on Tariffs and Trade) (GATT)’ı imzalamış ve 1948 yılının ocak ayında yürürlüğe girmiştir. Türkiye GATT’a 1951 yılında Torquay Round sırasında taraf olmuştur.
GATT kapsamında 1947-1993 yılları arasında sekiz çok taraflı ticaret müzakeresi (round) yapılmıştır. En son round olan 1993 de Uruguay Turu yapılmış ve bu müzakerelerde (Fas,ta) Marakeş Anlaşmasıyla Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) (The World Trade Organization (WTO)) kurulmuştur. GATT’ın yerine ikame edilen Dünya Ticaret Örgütü fiilen 1.1.1995 tarihinde çalışmaya başlamış ve Uruguay Round Anlaşmaları yürürlüğe girmiştir. Türkiye’nin, DTÖ’ye üyeliği 26 Mart 1995 tarihinde başlamış ve kurucu üye olmuştur. Bugün DTÖ, 164 üye devlet, 21 gözlemci devlet ile dünyadaki en büyük uluslararası ekonomik örgüt olma sıfatına erişmiş, dünya ekonomi sisteminin çok önemli bir kuruluşu haline gelmiştir.
DTÖ Anlaşmaları, mal, hizmetler ve fikri mülkiyet alanlarını kapsamaktadır. Anlaşmalar, her alan için serbestleşmenin prensiplerini ortaya koymakta ve bazı koşullar altında izin verilen istisnaları açıklamaktadır. Anlaşmalar ayrıca, üye ülkelerin gümrük tarifelerinin aşağıya çekilmesi ve diğer ticari engellerin kaldırılması, hizmetler pazarının açılması ve açık tutulması yönündeki bireysel taahhütlerini de içermektedir. Üyelerce müzakereler sonucunda kabul edilen anlaşmalar yine üye ülkelerin ulusal parlamentolarda onaylanmaktadır.
DTÖ’yü Kuran Anlaşma’ nın eki Ek 1 A’da, GATT 1947’nin yanı sıra, Mal Ticaretine ilişkin Anlaşmalar sıralanmaktadır: Tarım Anlaşması, Anti- Damping Anlaşması, Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Anlaşması, Koruma Önlemleri Anlaşması, Ticarette Teknik Engeller Anlaşması, Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemleri Anlaşması, Gümrük Kıymeti Anlaşması, Sevk Öncesi İnceleme Anlaşması, Menşe Kuralları Anlaşması, İthalat Lisansları Anlaşması.
Yıllar süren (yaklaşık 20 yıl) müzakereler sonucunda, DTÖ direktörüne göre, küresel ticaretteki en büyük reformlardan biri olarak diye de nitelendirilen en son “Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması” 22 Şubat 2017 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşmayla, uluslararası ticaret giderleri yüzde 14,5 kadar azalacak ve böylece küresel ticaret hacmi yılda 1 trilyon dolar artış gösterebilecek ve bu artıştan en çok fakir ülkeler yararlanacak.
Örgütün Organları: DTÖ, üyesi olan ülkeler veya devletler tarafından yönetilmekte olan bir uluslararası kuruluştur. Sekretaryası İsviçre’nin Cenevre şehrinde bulunan örgütün organları; iki yılda bir toplanan en yüksek karar alma organı olan Bakanlar Konferansı, olağan ve günlük çalışmalarını yürüten Genel Konsey ile 3 temel çalışma alanına (mal ticareti, hizmet ticareti ve fikri mülkiyet) yönelik Konseyler ve Konseylerin altında yer alan alt çalışma grupları olan Komitelerdir.
Örgütün temel amacı: Uluslararası ticaret’ in geliştirilerek refah’ a ve barışa katkıda bulunulmasıdır.
Örgütün genel amaçları: Hayat standardını yükseltmek, istihdam sağlamak, istikrarlı bir şekilde artan reel gelir ve gerçek talep hacmini sağlamak, mal ve hizmet üretim ve ticaretini geliştirmek, dünya kaynaklarının kalkınmayı sağlayacak şekilde etkin ve verimli kullanımını sağlamak, çevreyi koruyucu önlemler almak, farklı ekonomik seviyedeki ülkelerin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde kaynaklan geliştirmek, gelişmekte olan ülkelerin artan dünya ticaretinden makul bir pay alabilmesini sağlamak, gümrük tarifelerinde ve ticaretin karşılaştığı diğer engellerde önemli indirimler sağlayan uluslararası ticaret ilişkilerinde ayrımcı muameleyi ortadan kaldıran anlaşmalar yapmak, kalıcı birçok taraflı ticaret sistemi geliştirmeyi sağlamak, çok taraflı ticaret siteminin ana ilkelerini korumayı sağlamak, şeklinde örgütü kuran Anlaşma’ nın önsözünde belirtilmiştir.
Örgüt'ün temel işlevleri; DTÖ'yü meydana getiren çok taraflı ve çoklu ticaret anlaşmalarının uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak, Çok taraflı ticaret müzakerelerinin yürütüldüğü bir forum oluşturmak, Ticari uyuşmazlıkların çözümünü sağlamak, Üye ülkelerin ulusal ticaret politikalarını izlemek, Küresel ekonomik politikayla ilgili diğer uluslararası kuruluşlarla iş birliğini sağlamak, Gelişme yolundaki ve geçiş sürecindeki ekonomilerin çok taraflı ticaret sistemi ile bütünleşmelerine yardımcı olmaktır.
Bu yazı habergzt.com'da yayımlanmış olup 11693 defa okunmuştur .
