Yurt dışından döviz ödeyerek ithal edilen mallar için yapılan döviz ödemeleriyle yurt dışına döviz karşılığı satılan mallardan elde edilen döviz gelirleri arasındaki farka dış ticaret dengesi denir. Dış ticaret dengesi = Mal ihracatı gelirleri – mal ithalatı giderleri olarak formülize edilir. Dış ticaret dengesinin sıfır olması ithalat ve ihracatın eşit olduğunu ifade eder. Bir başka ifadeyle dış ticaret denkliğinden söz edilir. İhracat ithalattan küçükse dış ticaret açığından söz edilir.
Mal ihraç edip mal ithal etmenin yanında hizmet ithalatı ve ihracatı da yapılır. Bunun yanında taşımacılık gelir ve giderleri, faiz gelir ve giderleri gibi döviz gelirleri veya kayıpları vardır. Bunlarda malların üzerine eklenince dış ticaret dengesi cari denge halini alır. Bunu da şöyle formülize ederiz. Cari denge = (Mal ihracatı gelirleri + satılan hizmetlerden sağlanan gelirler + diğer gelirler) – (mal ithalatı giderleri + satın alınan hizmetlere ödenen giderleri + diğer giderler) +/- cari transferler (Yurt dışından işçilerimizin gönderdiği karşılıksız transferler vb). Bu formülde yurt dışı gelirleri + cari transferler toplamı, yurt dışı giderlerinden fazla ise cari fazla, tersi söz konusu olduğunda cari açık olur. Yurt dışı gelir ve giderleri birbirine eşitse cari denge olur. Özetle cari açık: Bir ülkenin, ürettiği mal ve hizmetlerin ihracı sonucundaki gelirin, yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetler için ödediği giderden az olması durumudur. Başka bir deyişle cari açık bir ülkenin ürettiğinden fazla harcaması anlamına gelir. Üretilenden fazla yapılan bu harcamayı diğer ülkelerden borçlanarak karşılarsınız.
Cari açık ile ülkenin gelişmişlik oranı ters orantılı olduğundan, ülkelerin gelişmişlik düzeyini belirlemede cari açık önemli göstergelerden biridir. Yurt dışı gelir ve gider arasındaki fark negatifse, ülke cari açık veriyor demektir. Sürekli verilen cari açık, kaçınılmaz olarak sürekli bir borçlanma ihtiyacını doğurur. Tam tersi durumda ise fark pozitiftir ve o ülkenin cari fazlası yani döviz birikimi var demektir.
Cari açığın çok artması ciddi sonuçlar doğurur. Yurt dışından gelen döviz durur ve kur yükselir ve ithalat azalır. İthalatta doğacak açığı kapatmak için yapılacak hamleler vatandaşa zam olarak yansır. Cari açığın büyük olduğu bir ülke borçlu bir ülke anlamına gelir. İthalata dayalı büyüme cari açığı artırır. Bu sebeple İhracata dayalı bir ekonomi oluşturmak ve üretimi artırmak bu malların yurt dışına ihracını sağlamak, yeni pazarlar bulmak gerekir.
Gelişmekte olan ülkelerde görülen hızlı sanayileşme, kentleşme ve nüfus artışı enerji tüketimini doğrudan etkilemektedir. Hızlı büyüme ve kalkınma ile kentleşmenin gereksinim duyacağı enerjinin uygun fiyatla, kesintisiz ve yeterli miktarda karşılanabilmesi son derece önemlidir. Enerji talebinin karşılanmasında gelişmekte olan ülkeler önemli ölçüde dışa bağımlıdır. Enerjide yüksek düzeyde dışa bağımlı olmanın ortaya çıkardığı en önemli maliyet ise yüksek cari açıklardır. Enerji konusunda Petrol ya da doğal gaz kaynakları bulunmayan ülkelerin dışa bağımlı olduğu, cari açığın en büyük nedeninin bu olduğu bilinmektedir. Hele birde elektrik üretiminde doğal gaz ağırlıklı kullanıyorsa cari açık katlanıyor demektir. Özellikle de Ülkemiz cari açığı enerji açığı olarak değerlendirilmektedir. Bu sebeple yerli ve yenilenebilir enerji kaynakları ve nükleer enerji üretimi bir seçenek olarak cari açığın azaltılması konusunda önem kazanmaktadır. Cari açığın diğer bir tarifi de tasarruf - yatırım farkı olmasıdır. İç tasarruflar arttığı takdirde, dışarıdan yatırım için borçlanmaya gerek olmaz.
Bu yazı habergzt.com'da yayımlanmış olup 7142 defa okunmuştur .
