Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin etkili bir şekilde devamlı yükselmesi nedeniyle paranın sürekli olarak değer kaybetmesi, bunun sonucu olarak da tüketicilerin satın alma gücünü yitirmesidir. Başka bir değişle enflasyon, dolanımda bulunan para miktarıyla, malların ve satın alınabilir hizmetlerin toplamı arasındaki açığın büyümesidir. Bu durum fiyatların yükselmesini ve paranın değer kaybetmesi ortamını oluşturur.
Enflasyonist dönemde önceki döneme göre daha az mal ve hizmet alırız. Satın alma gücü azalır. Ancak, elektrik motorlarının dönmesi için nasıl reaktif güce ihtiyaç var ise ekonominin nefes alması, fiyatların dengelenmesi ve çarkın dönmesi için ılımlı enflasyona ihtiyaç var. Genelde bu oran % 2,3 civarında kabul ediliyor. % 10’un üzerine çıkarsa tehlike başlıyor, kontrol dışında ilerlemesi bu oranların çok çok üstünde olması durumuna ise hiper enflasyon deniyor. Fiyat artışları aylık %50'ye ulaştığı zaman hiper enflasyon söz konusu oluyor. Bazı ekonomistlere göre %10 ila %200 arasındaki enflasyonu yüksek oranlı enflasyon olarak görüyorlar. Stagflasyon ise zayıf ekonomik büyüme veya gerilemeye, işsizlik ve enflasyonun bir arada yaşanmasıdır.
Talep enflasyonu, para bolluğundan dolayı daha fazla mal ve hizmet talep edilmesine ve fiyatların artmasına yol açan olaydır. Talep enflasyonu harcamalar ile ithalatın toplam değerinin, üretim ve ithalatın toplam değerini aşması neticesinde görülmektedir. Maliyet enflasyonu ise üretilen mal ve hizmetlerin maliyetinin sürekli artmasıdır. Bu tür enflasyonda, üretim faktörleri piyasasındaki rekabet ihlalleri girdi fiyatlarını yükseltir. Bu sebeple artan maliyetler toplam arzda bir düşüşe neden olmaktadır.
Çekirdek enflasyon; Uluslararası piyasalardaki fiyat hareketlerine bağlı enerji fiyatları, mevsimsel etkilere maruz ürünlerin fiyatları, devletin kontrolünde belirlenen fiyatlar ve dolaylı vergilerin (KDV vb.), tüketici fiyatları endeksinden kademeli olarak ayrıştırılması ile hesaplanmaktadır.
Enflasyon, 1 bir önceki yılın aynı ayına göre, 2 bir önceki aya göre, 3 bir önceki yılın ortalamasına göre ve 4 Aralık ayına göre olmak üzere 4 farklı yoldan hesaplanmaktadır. Enflasyon iki farklı endeksle hesaplanıyor: 1 Üretici fiyatları aşamasında derlenen fiyatlarla hesaplanan endekse üretici fiyatları endeksi (ÜFE) deniyor. 2 Tüketiciye nihai satış aşamasında derlenen fiyatlar üzerinden hesaplanan endekse ise tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) deniyor. ÜFE üretilmiş ve toptancıya iletilmiş mallar üzerinden hesaplanırken, TÜFE tüketiciye ulaşmış mallar üzerinden hesaplanmaktadır.
Fiyat endekslerindeki değişimi tüm mallar üzerinden yapmak imkansızdır. Bu nedenle enflasyon belirli mallar üzerinden hesaplanır. Bu malların oluşturduğu kümeye enflasyon sepeti denir. Ülkemizde enflasyon sepetine dahil olan mallar Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından belirlenmektedir. TÜFE’de ağırlığı gıda, içki, sigara, kira, ulaştırma gibi mal ve hizmetler ağırlığa sahipken, ÜFE’de ağırlığı tarım ve imalat sanayi oluşturur. Enflasyon sepetindeki ürünler her yıl Aralık ayında güncellenmekte ve yıldan yıla değişiklik gösterebilmektedir.
Enflasyonun Etkileri
-Fiyatlar dengesiz bir şekilde artacağı için neyin ucuz neyin pahalı olduğu anlaşılamaz hale gelir. Bu yüzden enflasyon sonucunda bir belirsizlik ortamı oluşur.
-Satın alma gücü zayıflar.
-Dar ve sabit gelirliler zarar görür.
-Enflasyon TL borçluları için avantajlıdır. Çünkü paranın değeri düştüğü için borçlarını daha kolaylıkla ödeyebilirler. Döviz ve altın borçluları için tam tersi söz konusu olur.
-Enflasyon devam ettiği sürece herkes parayı elden çıkarmak ister. Çeşitli yollarla yatırımlara aşırı bir talep olur. Bu durum para değerinin düşmesine sebep olur.
-Enflasyon, dış ödemeler dengesini de zedeler. Sermayeler; para değerinin sağlam olduğu para birimlerine kayar.
-Paranın değeri düştüğü için en çok yara alanlar TL cinsinden alacaklılardır.
-Tasarruf hacmini daraltır, tüketim ise artırır.
-Sağlıklı yatırım ve üretim kararları alınamayacağı gibi uzun vadeli planlar da yapılamaz.
-İş gücü piyasasında bir istikrarsızlık söz konusu olur.
-Enflasyon, ülkede yoksulluk ve gelir dağılımındaki eşitsizliği de arttırır.
-Dış piyasalardan gelecek olan yatırımların kısa vadeli olmasına ve azalmasına neden olur.
-Ülkenin dış ticaret dengesi bozularak diğer ülkelerle rekabet edebilme gücü azalır.
-Ülkenin büyümesi de olumsuz yönde etkilenir.
Enflasyonun hayatımızda etkisi oldukça fazla görülür. Hem de halkın çoğunluğunu yakından ilgilendirir. İşçisinden çiftçisine, memurundan esnafına, önemli bir kesim olan emeklisine kısacası orta direk ve dar gelirli herkes enflasyondan çok etkilenir. Enflasyon direk tüketime yansır. Enflasyon istenen düzeye indirilse de maaş artışları enflasyona bağlanınca ülke ne kadar zenginleşirse zenginleşsin ya da devlet gelirleri artarsa artsın orta direk ve dar gelirliler bu zenginlikten payı istenen düzeyde alamaz. Devletin gelirleri artıkça bu gelirden tabana da adil bir şekilde dağıtılması gerekir. Yani tabana yaymak gerekir. Bir ülkede zengin sayısı ve onların servetleri değil, tabanın yaşam düzeyi o ülkenin REFAH seviyesinin göstergesidir. Enflasyonun düşmesi fiyatların genel seviyesinin daha az artması demektir. Bu da gelirlerin adil dağıtılması şartıyla ülkede istikrar ve refah anlamına gelir.
Bu yazı habergzt.com'da yayımlanmış olup 8669 defa okunmuştur .
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder