BORSA NEDİR, NASIL OYNANIR?

Borsa oynamanın mantığı, düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satarak para kazanmaktır…

Borsa, tüccarların ve özellikle sarraflarla değerli kağıt, tahvil, döviz ve her türlü mal alışverişiyle uğraşanların alım satım ve değişim amacıyla devlet denetimi altında iş yaptıkları yere denir. Diğer bir deyişle, ticarete konu olan malların alım–satım işlemlerinin yapıldığı kurumsal piyasaya verilen addır. Her borsanın kendine has kuralları ve standartları vardır. Aynı zamanda borsalar düzenleyici denetleyici kurumların mevzuatına tabidir.

Uluslararası platformda; ABD Borsaları (New York Borsası, NASDAQ Borsası), Asya Borsaları (Tokyo, Hong Kong), Avrupa Borsaları (Londra, Euronext -Hollanda) gibi coğrafi ve ticari merkezlerde bulunan önemli global piyasaların yanı sıra, her ülkenin kendi içinde oluşturduğu kurumsal borsalar bulunmaktadır. Ülkemizde de Borsa İstanbul (BIST) bulunmaktadır.

Borsa oynamanın mantığı, düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satarak para kazanmaktır. Bunun için fiyatların nasıl değiştiğini takip edersiniz ve gördüğünüz hareketler karşısında almaya karar verirsiniz. Bu işlemlerinize bir aracı kurum eşlik etmektedir. Alma ve satma emrini aracı kuruma iletirsiniz, oda borsaya iletir, emriniz yerine getirilir. Borsa mantığına uygun olarak alıp sattığınız yatırım araçları, hisse senetleri, emtialar, vadeli işlem sözleşmeleri, tahviller ve bonolardır.

Borsada oynamadan önce bilgi edinmeniz ve bu konuda eğitim almanızda büyük fayda var. Kitaplar, eğitim videoları, seminerler ve demo hesaplar şeklinde değişik yollarla bir dizi eğitim almanız mümkün.

Kendinizi borsaya girmekte hazır hissettiğinizde bir aracı kuruma ihtiyacınız olacak. Güvenebileceğiniz bu kurumu itinayla seçmelisiniz. Aracı kurumunuzu seçtikten sonra yatırım hesabınızı açtırmalısınız. Vadesiz bir yatırım hesabınız varsa bu hesabı kullanabilirsiniz; yoksa bir bankaya giderek kolayca açtırabilirsiniz. Yatırım hesabınızı bankalardan açabileceğiniz gibi çeşitli aracı kurumlardan da açabilirsiniz. Borsanın istediği bilgi ve belgeleri tamamladıktan sonra borsa hesabınız açılmış olacaktır. Borsa işlemleri, günümüzde elektronik ortamlarda gerçekleşmektedir. İnternet bankacılığında olduğu gibi yatırım hesabınızda online olup, alıp satmak istediğiniz yatırım aracı için emirlerinizi basitçe verebilirsiniz. Siz emrinizi verdikten sonraki işlemler aracı kurum tarafından yapılır. Borsada 1 hisse senedinin fiyatıyla bile yatırım yapabilirsiniz. İstediğiniz miktarda parayla borsaya girebilir ve işlemlere başlayabilirsiniz. Borsada aracı kurumunuza size aracılık ettiği için bir komisyon ödersiniz. Banka yapılan işlem karşılığında bir ücret aldığı gibi aracı kurumda almaktadır. Aracı kurumu seçerken komisyon ve işlem ücretleri hakkında bilgi almanızda fayda var.

Borsada fiyatlar, serbest piyasa koşullarında arz ve talep dengesine göre hareket etmektedir. Arz ve talepte meydana gelen değişiklikler borsada fiyatların iniş veya çıkışına neden olacaktır. Arz ve talebin etkilendiği faktörler vardır. Bu etkenler: ekonomi, siyaset gibi genel durumların yanı sıra bir metanın veya değerli belgenin fiyatını doğrudan etkileyebilecek özel koşullar olabilir. Kişi başı gelirin düşmesi veya yükselmesi, işsizlik oranının artması veya azalması, ülkenin ekonomik büyümesinde sorunlar, faiz oranları ve enflasyon gibi birçok neden kişilerin alım gücünü etkileyeceği için arz ve talebin değişiklik göstermesine neden olmaktadır. Büyüyen ve yatırıma müsait bir ülkede, tüketim de üretim de artış trendinde, borsa yükselir. Ülkenin geliri ile gideri arasında negatif bir denge söz konusuysa, kazandığından çok harcamaktaysa, borçlanması yüksekse, üretim azsa; bunların sonucu şirketlerinin de değerine yansır ve borsa düşer.  

Yatırımcılar için borsanın fonksiyonu alım satım yaparak kazanç elde etmek iken, şirket için de borsa, nakit olarak sermaye kaynağını oluşturmaktadır. Borsaya kote olan şirketlerin hisseleri lotlar halinde satılmaktadır. Yatırım yapmayı istediğiniz şirketlerin hisselerinden piyasa koşullarında oluşan anlık fiyatlardan istediğiniz kadar lot alım veya satım işlemi gerçekleştirebilirsiniz. 

Borsada başarılı olmak için fiyatları iyi bir şekilde takip ederek portföyünüze yön vermelisiniz. Borsada paranızı değerlendirebileceğiniz birçok yatırım aracı vardır. Önemli olan yükseliş potansiyeli gördüğünüz bir hisse veya diğer yatırım araçları için paranızı dengeli kullanmanızdır. Farklı hisse ve yatırım araçlarının da bulunduğu bir portföy oluşturmalısınız.Borsada sürekli değişim gösteren alım ve satım fiyatlarını takip etmeniz oldukça önemlidir. Türkiye ve dünya ekonomi gündemine ilişkin kendinizi sürekli güncel tutmak durumundasınız. Borsada arz ve talep çok önemli olduğu için açıklanan verileri, yaşanan gelişmeleri, siyasi ilişkileri, para politikalarını sıkı bir şekilde takip etmelisiniz. Bunun için ücretli ve ücretsiz borsa takip programları var. Yatırım yaparken ya da hangi şirketlere yatırım yapacağınıza karar verirken çalıştığınız finans kuruluşlarından danışmanlık almanız da mümkün. 

Hisse senedi piyasası ve emtialar da yoğun bir şekilde kullanılan ayı ve boğa eğilimi kavramları fiyatların gelecekte ilerleyecekleri yönü belirtir.  Ayı piyasası(Bear market) fiyatların daha çok düşeceğini, boğa piyasası da (Bull market) tam tersi olarak fiyatların daha da yükseleceği bir piyasa trendini ifade etmektedir.

Borsada işlem yaparken; Bir kere demo hesabıyla tecrübe edinmeden işlem yapmaya girişmeyin, bildiğiniz ya da bilginiz olan yatırım aracına yatırım yapın, fazladan birikiminizle yatırım yapın, borç ve kredi alarak borsaya girmeyin, başkalarının tavsiyesiyle hareket etmeyin, fiyat grafiklerinin tepe ve dip noktalarından alım–satım yapmayın, hedeflediğiniz noktadan alış veya satış için kesin kararlı olun, aceleci ve sabırsız tavırlardan kaçının, çeşitlendirerek portföy oluşturun (% 70 risksiz, %30 riskli yatırım araçları gibi), tek bir hisse senedine tüm paranızı yatırmayın, kesin gözüyle baktığınız pozisyonlara en kötü ihtimalle kaybetmeyi göze aldığınız kadar para yatırın, çoğunluğa göre hareket etmeyin, sürekli araştırın, gözlemleyin, analiz edin ve okuyun.

Gerçek performansını yansıtmadığını düşünen, fiyatlardaki dalgalanmaları azaltmak isteyen, hissenin ucuz kaldığı ve yerli/yabancı yatırımcıya hissenin arkasında durduğu güvenini vermek isteyen şirketler hisselerini geri alarak fiyatlarının istenilen seviyeye yaklaşmasını sağlamak istemektedir. Ülkemizde de yeni Türk Ticaret Kanunu ve SPK mevzuatı ile şirketlere esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birine (%10) kadar kendi hisse senetlerini geri satın alma (iktisap etme) imkânı verilmiştir. Borsaya kote olmuş şirketlerin işletme ve finansallarının incelenmesi ya da konunun uzmanlarından bilgi edinilmesi şirket yönetiminin hisse geri alımı politikasının arkasında yatan nedenlerin neler olduğunu anlamanızı sağlayacaktır.

Borsada spekülatörler, maddi gücünü herhangi bir yatırım aracına yönlendirerek borsayı bir anda düşürebilir veya yükseltebilirler. Dolayısıyla borsa tüm denetleme ve yasaklara rağmen maniple edilebilirliği nedeniyle riskli bir piyasadır. Dip not! Çok para kazanıp zengin olma hayali ile borsaya direkt giriş yapanlar spekülatörlerden mutlaka nasibini alır ve yüksek oranda para kaybederler.

Bu yazı habergzt.com'da yayımlanmış olup 10536 defa okunmuştur .

VOLATİLİTE NEDİR?

Yatırımcılar volatilite artışı karşısında daha fazla tasarruf yapmaya yönelmektedir…

Volatilite, piyasalarda bir ürünün belirli bir sürede fiyatında yaşanan oynaklığıdır. Diğer bir deyişle bir yatırım aracının fiyatındaki değişim anlamına gelir. İstatistik biliminde standart sapma ile ölçülmektedir. Standart sapma; genel olarak niceliksel ölçekli sayılar için en çok kullanılan verilerin ortalamaya göre yayılmasını gösteren bir istatiksel ölçüdür.

Volatilite, aşağı ya da yukarı, her iki yöne de değişimleri ölçmektedir.

Volatilitenin özellikle 1970 ile 1980’lerde birçok ülkede kısıtlamalarının azaltılması ya da tamamen kaldırılması (deregülasyonlar) sonucu finansal pazarların gelişmesi ile birlikte giderek artmaya başladığı görülmektedir. Volatilite kısa süreli olabildiği gibi senelerce de sürebilmektedir. Yatırımcılar volatilite artışı karşısında daha fazla tasarruf yapmaya yönelmektedir. Bu durumda mal ve hizmet sektörü olumsuz etkilenmekte, ekonomiyi resesyona sokmaktadır.

Volatilite endeksi (VIX), Chicago Borsası’nda işlem gören, piyasalarda korku endeksi olarak adlandırılan, piyasaların oynaklığını ölçmeye yarayan bir endekstir. Piyasanın, 30 günlük dönemde beklediği oynaklığın ölçüsü olarak ta ifade edilmektedir. Bu endeks ilk olarak 1993 yılında hesaplanmaya başlamıştır. 2000'li yılların başında ise oldukça popüler hale gelmiştir. Belirsizliğin yüksek olduğu, örneğin; savaş, hükümet krizi, mali kriz vb. gibi durumlarda volatilite endeksi yükseliş göstermektedir. VIX değerinin %30’un üzerinde olması yatırımcıların risk algısının arttığını, %20’nin altına düşmesi risk algısının azaldığını, gelecek tahminlerinin iyimserleştiğini göstermektedir. Diğer bir ifadeyle volatilitesi yüksek olan finansal aracın riski yüksek, volatilitesi düşük olan finansal aracın ise risk düzeyi düşüktür.

2016’da İngiltere’nin AB’den ayrılma kararı ve Euro Bölgesi’nde siyasi belirsizlikler, Deutsche Bank ve İtalya bankalarının yaşadığı sermaye yeterlilik sorunu (batık krediler), küresel ekonomik büyümeye dair tedirginlikler, ABD’deki gelişmeler-yeni Başkan Donald Trump’ın tutumu ve FED’in açıklamaları, Çin ekonomisindeki gelişmeler, petrol piyasasındaki değişimler, Ortadoğu’daki gelişmeler ve savaş, Rusya Ukrayna krizi ve jeopolitik risklerin tırmanması küresel çapta volatiliteyi etkileyen günümüzdeki başlıca hususlardır.

Ülkemize baktığımızda ise; darbe girişiminin etkileri, kredi değerlendirme kuruluşları not indirimleri, terör olayları, Suriye savaşı-mülteciler ve etkileri-AB’nin bu konudaki tutumu, Rusya ile uçak krizi sonrasında ilişkilerin olumlu seyrine rağmen turizm ve ticarette etkilerinin hala devam etmesi (tarafların temkinli davranması), merkez bankasının para politikaları, referandum ve buna bağlı siyasi gelişmeler ve yukarıda bahsettiğimiz küresel gelişmeler volatiliteyi etkileyen unsurlar olarak gözüküyor.

Dünya borsalarında bir günde en şiddetli fiyat düşüşünün yaşandığı “Kara Pazartesi’ni piyasalar hafızasından çıkartamıyor. 19 Ekim 1987 tarihinde Hong Kong borsasında başlayan düşüşü, zaman farklarıyla sırasıyla Avrupa borsaları ve ABD izlemiş ve diğer ülkeleri kısa sürede etkilenmiştir. Dünya ülkelerinin zararlarını kapatması 3 yıl sürmüştür. Kara Pazartesi, bir günde borsaların en çok değer yitirdiği gün olarak tarihe geçmiştir.

Gelişmekte olan ülkelerde finansal açıklık, beraberinde büyük risk demek. Brezilya, Rusya, Arjantin ve zaman zaman Türkiye’de olduğu gibi, piyasalardaki tehlikeyi gören yabancı anında ülkeyi terk edebiliyor. Ekonomide volatilitenin yüksek olması içinde finansal açıklık düzeyi önemli. Volatilite, daha çok gelişmekte olan ülkelerde, finansal açıklık düzeyi yüksek olduğunda gerçekleşiyor. Bazen de tersi, yurtdışından büyük miktarda para geldiğinde yüksek hareketler oluyor.

Küresel piyasalar ve ona bağlı ülkemiz piyasalarında olağanüstü hareketli günler yaşıyoruz. Volatilite (oynaklık) yükseliyor. Böyle zamanlarda aşırı alım ya da satım bölgelerinden pozisyon almak yatırımcılara çok para kazandırabilir ya da kaybettirebilir. Bu gibi durumlarda volatiliteyi tahmin etmek ve buna göre pozisyon almak önemli. Volatilite alıp satmak çok kolay bir iş değildir. Piyasada beklenmesi gereken volatilitenin tahmini derin bir istatistik ve matematik bilgisi gerektirir, ancak piyasada işlem yapmak isteyenlerin uzmanlardan destek almasında fayda vardır ki; konunun uzmanları dahi artık zamanla yarışıldığından piyasa istatistiklerini anlamak ve işlem yapmak için otomatik yazılım programlarından yararlanmaktadır. Diğer taraftan İşlem yapmadan önce piyasada volatiliteye sebep olacak unsurları her şeye rağmen yakından takip etmeli ve bu doğrultuda işlem yapmalıdır.

Bu yazı habergzt.com'da yayımlanmış olup 10619 defa okunmuştur .